خشت و آجر دو نوع مصالح ساختمانی هستند که هر یک خصوصیات و کاربردهای خاص خود را دارند. ممکن است برخی افراد این دو نوع مواد سازه‌ای را با هم اشتباه بگیرند؛ اما باید بدانید که خشت و آجر علی‌رغم همه شباهت‌ها از نظر فرایند تولید، کارایی، شکل ظاهری، قیمت و… با یکدیگر تفاوت دارند. برای آشنایی بیشتر تفاوت خشت و آجر بهتر است در ابتدا با این مصالح آشنا شویم و سپس به بررسی تفاوت‌های آنها بپردازیم.
خشت چیست؟
خشت یکی از مصالح ساختمانی سنتی و قدیمی است که از ترکیب خاک و آب تشکیل میشود و حرارت نمیبیند یا به اصطلاح پخته نمی‌شود؛ بنابراین یکی از تفاوت‌های خشت و آجر در این است که از خشت به‌صورت خام در طراحی و ساخت سازه‌های ساختمانی استفاده میشود. برای تولید خشت، گل را در قالب‌های مربعی یا مستطیلی می‌ریزند و فشرده می‌کنند. بدین ترتیب، خشت‌های قالب خورده، شکل و فرم خاصی به خود می‌گیرند و پس از خشک شدن در برابر نور آفتاب آماده مصرف میشوند.
تفاوت خشت و اجر
همانطور که گفته شد، خشت و اجر از برخی جهات بسیار شبیه به هم هستند. مثلاً، آجر نیز از ترکیب خاک و آب تولید شده و برای تولید آن از قالب‌های مختلفی استفاده میشود. امروزه به دلایلی همچون استحکام پایین، حساس بودن به شرایط آب و هوایی و… کمتر کسی از خشت در ساختمانسازی استفاده می‌کند و کاربرد این ماده ساختمانی تا حد زیادی محدود شده است. در ادامه با تفاوت‌های دیگر آجر و خشت آشنا می‌شویم.
تفاوت آجر و خشت از نظر فرایند تولید
اولین تفاوت خشت و آجر به نحوه تولید آنها مرتبط است. بدین ترتیب که آجر پس از قالب‌زنی در کوره پخته شده و بر اثر حرارت دیدن دستخوش تغییرات شیمیایی میشود؛ ولی خشت‌ها پس از قالب زدن در هوای آزاد و مقابل آفتاب خشک میشوند.
به‌علاوه، روش‌های تولید آجر بسیار متنوع هستند و شامل روش‌های صنعتی و نیمه‌صنعتی میشوند. در روش‌های صنعتی از دستگاه‌ها و فناوری‌های پیشرفته برای تولید آجر استفاده شده و عملیات تولید سریع‌تر و بهینه‌تر انجام میشود؛ اما تولید خشت هنوز هم به شیوه سنتی در حال انجام است.
تفاوت آجر و خشت از نظر استحکام
یکی دیگر از تفاوت‌های خشت و آجر که به‌نوعی به پروسه تولید این دو مصالح ساختمانی مرتبط بوده، استحکام آنها است. همانطور که گفته شد، آجرها در کوره‌های مخصوص پخته میشوند و به همین دلیل استحکام و مقاومت بالاتری نسبت به خشت دارند؛ ازاین رو معمولاً از خشت به‌صورت بسیار محدود و در ساختمان‌های کم ارتفاع یا روستاهای کمتر برخوردار استفاده میشود، البته توصیه میشود که از آجر نیز در ساختمان‌هایی استفاده شود که بیش از 4 طبقه نباشند.
تفاوت خشت و آجر از نظر مواد اولیه
علاوه بر مورد فوق، لازم به ذکر است که مواد مورد استفاده برای تولید آجر و خشت می‌توانند با هم متفاوت باشند. آجر از ترکیباتی مانند خاک رس، ماسه، فلدسپات، سنگ آهک، افزودنی‌ها و مواد معدنی تشکیل میشود. این مواد با آب ترکیب شده و پس از قالب‌زنی و پخت در دماهای بالا به آجر تبدیل میشوند.
از طرف دیگر، خشت از ترکیبات ساده‌تری مانند خاک رس، شن و آب تشکیل میشود، البته میتوان از مواد افزودنی دیگری همچون کاه یا خرده سنگ نیز برای تولید خشت استفاده کرد. این مواد با یکدیگر ترکیب شده و پس از مخلوط شدن با آب به گل تبدیل میشوند. سپس مخلوط تهیه شده را قالب‌زنی می‌کنند و در برابر آفتاب قرار می‌دهند تا خشک شود.
تفاوت آجر و خشت از نظر کاربرد
به دلیل استحکام و مقاومت کمتر خشت نسبت به آجر باید این عنصر سازه‌ای را در صورت نیاز به‌صورت اسلب‌های تخت و نازک تولید و در دیواره‌های داخلی غیر باربر ساختمان‌های کوتاه استفاده کرد؛ ولی آجر به دلیل قرار گرفتن در معرض فرایندهای شیمیایی ناشی از حرارت دیدن در کوره، استحکام بیشتری دارد و میتوان از آن برای ساخت دیوارهای باربر، سقف، کف و ستون‌ها استفاده کرد.
تفاوت آجر و خشت از نظر مشخصات فیزیکی
به تفاوت خشت و آجر از منظر فیزیکی نیز میتوان پرداخت. خشت به دلیل پخته نشدن مقاومت کمی در برابر رطوبت دارد؛ ازاین‌رو نمی‌توان از این ماده در مناطقی با شرایط آب و هوایی مرطوب استفاده کرد. خشت با قرار گرفتن در برابر رطوبت به‌سرعت آب را جذب کرده و با از دست دادن شکل اصلی خود دچار استهلاک و فرسودگی میشود؛ ولی آجر این‌گونه نیست و در هر شرایط آب و هوایی امکان استفاده از آن وجود دارد.
تفاوت آجر و خشت از نظر ابعاد
معمولاً قالب‌های خشت ابعاد بزرگی دارند؛ ازاین‌رو دیوارهای خشتی ضخامت زیادی داشته و در برابر سرما و گرما عایق هستند. پراستفاده‌ترین نوع خشت، انواع مربعی با اضلاع 20 و ضخامت 5 سانتی‌متر هستند. در مورد ابعاد آجر باید گفت که آنها در انواع مختلفی مانند آجر کامل، آجر تایل، آجرنما، آجر لفتون، آجر نیمه، آجر سفال و آجر نسوز نما و… تهیه میشوند و ابعاد مختلفی نیز دارند. مرسوم‌ترین نوع آجرها، آجر کامل است که معمولاً به شکل مستطیل‌هایی با طول 20، عرض 10 و ضخامت 5.5 سانتی‌متر تولید میشوند.
تفاوت آجر و خشت از نظر قیمت
خشت از جمله مصالح ابتدایی و سنتی مورداستفاده در صنعت ساختمانسازی بوده که در گذشته کاربرد وسیع‌تری داشته است. خشت به دلایلی همچون سادگی فرایند تولید، عدم نیاز به کوره، استفاده از خاک محل و افزودنی‌های ارزان و… قیمت مناسب‌تری نسبت به آجر دارد. هزینه تولید آجر در کارخانه آجرسازی به دلیل فرایند تولید پیچیده‌تر و استفاده از افزودنی‌های خاص بیشتر از خشت است.
سخن نهایی
خشت و آجر از مصالح ساختمانی مفیدی هستند که در پروژه‌های ساخت‌وساز استفاده میشوند. امروزه به دلیل ویژگی‌هایی همچون مقاومت بالا، قیمت مقرون‌به‌صرفه، امکان استفاده در محل‌هایی با شرایط آب و هوایی مختلف، تنوع بالا و… استفاده از آجر در پروژه‌های ساختمانی بیشتر رواج دارد. از طرفی، به دلیل پیشرفت فناوری ساختمانسازی و ظهور مصالح دیگر، استفاده از خشت در ساختمان‌ها محدود شده است.
همانطور که گفتیم، تفاوت خشت و آجر به فاکتورهایی همچون فرایند تولید، کاربرد، قیمت، مقاومت و… مرتبط است. خرید آجر از سایت‌های معتبر فروشگاهی همچون آجر اصفهان به‌عنوان عرضه‌کننده انواع مصالح ساختمانی تولیدشده در بهترین کارخانه‌ها، سبب اطمینان از قیمت و کیفیت محصول میشود.
من واقعا تا این سن نمی دونستم که آجر و خشت باهم فرق دارن فکر میکردم که خشت یکی دیگه از اسم های آجره که قدیمیا عادت کردن به آجر بگن خشت مرسی که روشنم کردین
من فکر نمی کنم حتی خشت اندازه آجر تنوع داشته باشه آجر یه کلی تقسیم بندی مختلف داره حتی رنگ بندیاشون هم میتونه فرق کنه ولی خشت این آپشن ها رو نداره که به نظرم دیگه کاملا خشت و خشت سازی منسوخ شده