آجر یکی از قدیمی‌ترین و محبوب‌ترین مصالح ساختمانی است و عمدتاً در ساخت‌وساز انواع ساختمان و بناها استفاده می‌شود. آجرهای شاموت یا نسوز با عناصر غیرقابل اشتعال به‌طور انحصاری و به‌صورت مصنوعی ساخته می‌شوند. از همین رو آجرهای شاموتی با داشتن مقاومت زیاد در برابر حرارت می‌توانند انرژی حرارتی را در مقایسه با سنگ‌های دیگر به‌خوبی ذخیره کنند. برای کسب اطلاعات بیشتر در زمینۀ اینکه آجر شاموت/شاموتی چیست و چه ویژگی‌هایی دارد با ما همراه باشید.
شاموت چیست؟
واژۀ شاموت در قرن هجدهم توسط کارگران چینی ایتالیایی در تورینگن که در حال ساخت آجرهای مصنوعی از مواد طبیعی بودند شکل گرفت؛ اما در اصطلاح فنی، شاموت یا خاک نسوز یک مادۀ نسوز و غیرقابل اشتعال است که به‌صورت مصنوعی از مواد نسوز اکسید آلومینیوم (Al2O3) و رس با نسبت 10 تا 45 درصد تهیه می‌شود.
شاموت یا خاک نسوز مقاوم در برابر حرارت است. شاموت می‌تواند گرما و انرژی حرارتی را به‌خوبی در خود ذخیره کند و آن را به‌صورت ضعیف‌تری هدایت کند، این بدان معنی است که خاک نسوز می‌تواند به‌عنوان یک مادۀ عایق در مناطق بسیار گرم مانند کوره‌های لازم برای پردازش انواع فلزات نیز استفاده شود.
شاموت یا خاک نسوز یک مادۀ خشک با درصد ترک‌خوردگی و شکستگی زیاد است از همین رو باید در هنگام پردازش و تبدیل آن‌ها به آجر شاموتی و غیره دقت کرد؛ زیرا در صورت کوچک‌ترین اشتباه ممکن است مواد ترک برداشته یا بشکنند. اکنون پس از آشنایی کامل با خاک نسوز وقت آن رسیده که بدانیم آجر شاموت/شاموتی چیست؟
آجر شاموتی چیست؟
آجر شاموتی به‌صورت مصنوعی از ترکیب رس و اکسید آلومینیوم ساخته می‌شود. آجر شاموت معمولاً با اکسید آلومینیوم 30 تا 45 درصد تولید می‌شود که این به معنای این است که آجر شاموت از مقاومت، قدرت و کیفیت بالایی در برابر گرما و شکنندگی برخوردار است.
این نکته حائز اهمیت است که اگر میزان اکسید آلومینیوم موجود در آجر شاموتی از حالت معمولی یعنی از ۳۰ درصد کمتر شود، اجر شاموت ضعیف می‌شود. همچنین قدرت و مقاومت کمتری از خود در برابر دما نشان می‌دهد.
برای ساخت آجر شاموتی ابتدا می‌گذارند خاک رس خام در قالب مخصوصی شکل بگیرد و سپس خشک و پخته شود. پس از این مرحله مواد جامدی که از مرحلۀ قبل به دست آمده‌اند را می‌شکنند و آسیاب میکنند و سپس آن‌ها را با خاک رس خام پخته‌نشده مخلوط میکنند. در آخرین مرحلۀ تولید آجر شاموتی، شکل‌دهی با استفاده از فرایندهای ریخته‌گری، پرس با گرمایش تحت‌فشار بالا صورت می‌گیرد.
لازم به ذکر است که کیفیت آجر شاموتی تا حد زیادی به محتوای آب مواد اولیه بستگی دارد. هرچه میزان آب موجود کمتر باشد، چگالی مواد خام بیشتر است. در نتیجه مواد حاصل به مواد متخلخل کمتری نیازمند هستند و پس از ساخت مقاومت بیشتری در برابر تغییرات دما دارند. همچنین در هنگام پخت و خشک شدن کمتر جمع می‌شوند یا ترک می‌خورند.
قبل از خواندن ادامه مطلب پیشنهاد می کنیم مقاله آجر نسوز از کجا بخریم را بخوانید.
کاربرد آجر شاموتی
اکنون ممکن است این سؤال برای شما پیش بیاید که کاربرد آجر شاموت/ شاموتی چیست؟ بهتر است بدانید که به‌دلیل خاصیت ذخیره‌سازی حرارتی بسیار خوب و مقاومت آجرهای شاموتی در برابر آتش، این آجرها کاربردهای مختلفی دارند و در بسیاری از مناطق مختلف از قبیل کوره‌های ذوب و ریختگری آهن‌آلات، شومینه و غیره مورد استفاده قرار می‌گیرند. مهم‌ترین کاربردهای آجر شاموتی در زیر خلاصه شده است:
کوره‌های ذوب و ریختگری آهن‌آلات و شیشه
از آنجایی که آجرهای شاموتی در برابر حرارت و آتش مقاوم هستند، در ساخت‌وسازهای نسوز که نیازمند ذخیره و انتشار گرما تا دمای بسیار بالایی هستند نظیرِ کوره‌های ذوب و ریخته‌گری شیشه و آهن‌آلات مورد استفاده قرار می‌گیرند. مقاومت دمایی بالا و حفظ دما آجرهای شاموتی به کار رفته در بدنۀ کوره‌های ریخته‌گری امکان ذوب آسان شیشه و آهن‌آلات را برای تسریع در روند تولید به شما می‌دهند.
نمای بیرونی و داخلی ساختمان‌ها
خاصیت ضد اشتعال‌پذیری آجر شاموتی سبب شده است تا آجرهای شاموتی یک گزینۀ مناسب برای استفاده در نمای بیرونی و داخلی ساختمان باشند؛ زیرا این آجرها علاوه بر جلوگیری از آتش‌سوزی‌های احتمالی که می‌تواند در اثر حرارت زیاد در ترکیب با مواد قابل اشتعال ایجاد شوند، سبب حفظ دمای داخلی خانه نسبت به بیرون در فصل‌های سرد و گرم نیز می‌شوند. همین ویژگی باعث شده تا آجر شاموتی به عنوان یکی از بهترین آجر های برای ساختمان شناخته شود
کوره‌های ساخت آجر و زغال
رس و اکسید آلومینیوم به کار رفته در آجرهای شاموتی، آن‌ها را برای استفاده در محیط‌های گرم از قبیل کوره‌های ساخت آجر و زغال که نیازمند کنترل دمایی بالا هستند نیز بسیار مناسب کرده است؛ زیرا آجر خام و زغال برای آماده‌سازی نهایی نیاز به قرار گرفتن در معرض آتش در دمای بالا دارند؛ از همین رو این مواد برای آماده شدن قبل از ورود به چرخۀ خرید باید در کوره قرار گیرند.
ساخت شومینه، منقل، فرهای پیتزا، اجاق‌گاز
آجرهای نسوز شاموتی قسمت اعظم گرمای تولیدشده را جذب و در مدت‌زمان طولانی به‌طور یکنواخت در هوا آزاد میکنند، به‌طوری که حتی پس از خاموش شدن آتش به گرم کردن محیطی که در آن استفاده شده‌اند ادامه می‌دهند. همین امر سبب می‌شود تا اجرهای شاموتی در ساخت انواع شومینه، منقل، فرهای پیتزا و غیره استفاده شوند.
به نقل از سایت masaleh-ghaderi در رابطه با مصالح ساخت شومینه:
برای ساخت کف شومینه، از ملات سیمانی و آجر نسوز استفاده می‌شود. این دو ملات برای پوشش کف شومینه هیزمی، کاربرد دارد.
آجرهای شاموتی به کار رفته در انواع منقل، فر، اجاق و غیره با آزاد کردن یکنواخت و یکسان گرما محیطی مطبوع با گرمای یک دست را برای پخت انواع پیتزا، کیک، کباب و غیره فراهم میکنند.
بهترین رنگ آجرشاموتی
آجرهای شاموتی نسوز دارای طیف گسترده‌ای از رنگ‌ها تیره تا روشن هستند و هرچه درصد آلومینیوم به کار رفته در آجرهای شاموتی کمتر باشد رنگ آجر روشن‌تر می‌شود. در نتیجه شما مطابق با معیارهایی از قبیل رنگ‌های موجود در کاتالوگ و همچنین محیط مورد استفاده از آجر شاموتی مثلاً نمای داخلی ساختمان، نمای بیرون ساختمان و غیره می‌توانید رنگ مناسب و دلخواه خود را انتخاب کنید.
قبل از خواندن ادامه مطلب پیشنهاد میکنیم مطلب انواع چیدمان آجر را نیز بخوانید.
ویژگی آجر شاموتی
اکنون پس از آشنایی با نحوۀ ساخت آجرهای شاموتی و کاربردهای ذکرشده وقت آن رسیده است که بدانید ویژگی‌های اصلی آجرشاموت/شاموتی چیست؟ در زیر به برخی از مهم‌ترین ویژگی‌های آجرهای نسوز شاموتی اشاره شده است.
تحمل دما تا ۱۴۰۰ درجه سانتی‌گراد
مهم‌ترین خاصیت آجرهای شاموتی نسوز مقاومت آن‌ها در برابر حرارت است. آجرهای شاموتی به‌راحتی می‌توانند تا دمای 1400 درجۀ سانتی‌گراد را تحمل کنند. خاک رس به کار رفته در آجرهای شاموتی یک ذخیره‌کننده حرارت عالی است. درعین‌حال، رس و اکسید موجود در این آجرها مقاومت بالا در برابر آتش از خود نشان داده و حرارت را تحت کنترل قرار می‌دهد.
ذخیره‌سازی حرارت
آجرهای شاموتی علاوه بر عملکرد محافظتی خود، گرمای آتش را جذب کرده و آن را ذخیره می‌نمایند و پس از تضعیف کردن میزان درجۀ آن را در مدت‌زمان معینی آزاد میکنند. همین ویژگی آجرهای شاموتی سبب می‌شود تا شومینه هنوز بعد از ساعاتی گرم بماند.
طول عمر بیشتر
پردازش چندمرحله‌ای خاک رس در حین تولید آجرهای شاموتی و همچنین خاصیت غیر اشتعال‌پذیری آجرهای شاموتی سبب عملکرد محافظتی و همچنین افزایش طول عمر این آجر در مقایسه با سایر مدل‌ها شده است.
مقاوم در برابر آتش
خاک رس منبسط‌شدۀ به کار رفته در آجرهای شاموتی غیرقابل احتراق است. هنگام استفاده از خاک رس در آجر شاموتی ابتدا با پردازش و پخت رس، آب موجود در آن را خارج میکنند. این امر علاوه بر ایمنی و دوام بیشتر آجرهای شاموتی، سبب مقاومت آن‌ها در برابر آتش نیز می‌شود.
نتیجه‌گیری
آجرهای شاموتی در زمینۀ ساخت‌وسازها برای ذخیره و انتشار گرما مورد استفاده قرار می‌گیرند برای پاسخ به سؤال آجر شاموت/ شاموتی چیست؟ به‌آسانی می‌توان بیان کرد که آجرهای شاموتی از ترکیب رس و اکسید آلومینیوم با درصد ۳۰ تا ۴۵ است که به‌علت داشتن ویژگی‌هایی از قبیل تحمل دمایی بالا، چگالی بالا، عدم اشتعال‌پذیری عمدتاً گزینۀ مناسبی برای استفاده در کوره‌ها، گریل و منقل‌های باغی، شومینه، اجاق، اجاق پیتزا و نمای داخلی و اصلی ساختمان‌ها هستند.
خیلی جالب بود من اصلا نمی دونستم همچین نوعی از آجر به اسم شاموت وجود داره که آجر نسوز به حساب میاد من تا الان اگه تو تنورهای نونوایی یا پیتزاپزی میدیدم فکر میکردم همون آجر معمولیه مرسی از این اطلاعاتتون
سلام و عرض ادب
خواهش میکنم . ممنون از نگاه شما
حدود قیمت این آجرهای نسوز چقدره؟ و برای اینکه یه تنور خونگی با ابعاد کوچک بسازیم حدودا باید چنتا از این آجر های شاموتی تهیه کنیم؟
سلام
آجر نسوز برای کوره هایی که تحمل حرارتی زیادی نمیخواد از آجر نما نسوز استفاده میشه . اما اگر برای حرارت بالا بخواهید بهتره از آجر نسوز صنعتی استفاده شود . آجر هایی که همکاران برای داخل کوره های پخت نان و یا رستورانها و فست فودها استفاده میکنند از آجر نسوز 20*20 انگیسی و یا شاموتی هستش . تحمل حرارتی آجر نما شاموتی حدودا 50 تا 100 درجه بیشتر از آجر انگلیسی هستش. اصولا تحمل درجه حرارت مورد نیاز برای تنورهای خانگی بین 400 تا 500 درجه می باشد. برای سفارش آجر مورد نیاز بایستی ببینید از چه ابعاد آجری میخواهید استفاده کنید . مثلا آجر 20*20 هر 25 عدد یک متر میشه و آجر 7*31 هر 46 عدد یک متر بدون بندکشی مورد نیاز هستش.